Ermənistana yeni adaxlı - RAKURS

Ermənistan getdikcə daha çox Avropa İttifaqı ilə yaxınlaşmaq istəyini ifadə edir. İş o yerə çatıb ki, Ermənistan Parlamentinin sədri Alen Simonyanın sözlərinə görə, ölkədə Avropaya inteqrasiya məsələsi ilə bağlı referendum keçirilə bilər. Deyib ki, ictimai rəy Avropa İttifaqının bir hissəsi olmağa meyllidir. İyunun 28-29-da Dubrovnikdə keçirilən forum çərçivəsində Ermənistanın xarici işlər naziri Ararat Mirzoyan və Avropa Komissiyasının vitse-prezidenti Josep Borrell arasında Avropaya inteqrasiya mövzusu əsas müzakirə mövzusu olub. Bu barədə nazir özünün “Twitter” səhifəsində məlumat yayıb. Mirzoyan Avropa Şurasının baş katibi Mariya Peyçinoviç Buriç, ÜST-nin rəhbəri Tedros Qebreyesus, həmçinin Sloveniya və İtaliyanın xarici işlər nazirləri Tanya Fajon və Antonio Tayani ilə də danışıqlar aparıb.
Ekspertlər İrəvanın vektoru Rusiyadan Avropaya dəyişmək istəyini əlamətdar hadisə adlandırırlar. Lakin MDBMİ-nin Beynəlxalq Tədqiqatlar İnstitutunun aparıcı elmi işçisi Sergey Markedonov şübhə edir ki, söhbət Ermənistanın Qərbə tam dönüşündən gedir. Onun sözlərinə görə, bu təşəbbüs çox güman ki, baş nazir Nikol Paşinyanın “Mülki müqavilə”dəki partnyorları tərəfindən irəli sürülür və baş nazir özü manevr imkanlarını saxlamağa çalışır. Sual budur ki, bu məkan hər gün daralır. Həm Rusiya, həm də Qərb İrəvandan erkən və yekun seçim gözləyir. Markedonov qeyd edir ki, “hər hansı referendum həmişə diqqətlə hazırlanmış improvizasiyadır”. Çətin ki, Ermənistan hakimiyyəti dərhal plebisit hazırlamağa tələssin. Amma görünür, bu müzakirələrin intensivliyi artacaq. “Bu başqa məsələdir, əgər belə bir referendum baş tutsa, o, rəsmi olaraq İrəvanın xarici siyasət kursunun korreksiyasını gücləndirəcək və “xalqın rəyinə” istinad edəcək. Bu, artıq sadəcə rəhbərlik səviyyəsində dönüş deyil, burada hər şey daha ciddidir”, - deyə Markedonov yekunlaşdırıb.
Bu arada...
Kiyev və Kişinyov Aİ-yə bir addım da yaxınlaşıb. İyunun 25-də Brüssel rəsmi olaraq Ukrayna və Moldovanın Avropa İttifaqına daxil olması ilə bağlı danışıqlara başlayıb. Avropa Komissiyasının (AK) sədri Ursula fon der Leyen bu xoş xəbəri adları çəkilən ölkələrin xalqları, eləcə də bütün Avropa İttifaqı üçün adlandırıb. O, qarşıdakı yolun çətin, lakin imkanlarla dolu olacağını qeyd edib. Ukrayna Xarici İşlər Nazirliyinin rəhbəri Dmitri Kulebanın sözlərinə görə, Ukrayna bu məsafəni üç addımda qət edəcək. Amma Aİ-nin qapıları Gürcüstanın qarşısında bağlana bilər. Səbəb, yayılan kommünikedə xarici agentlər haqqında qəbul edilmiş qanundur. Brüssel Gürcüstan rəhbərliyindən hazırkı siyasi kursu dəyişməyi tələb edib, əks halda Aİ ölkənin assosiasiyaya daxil olması prosesini dayandıracaq. “Aİ Gürcüstan hakimiyyətini niyyətlərini aydınlaşdırmağa və Gürcüstanın Aİ-yə gedən yolunu məhv edən və üzvlük prosesinin faktiki olaraq dayandırılmasına gətirib çıxaran hazırkı fəaliyyət kursunu dəyişməyə çağırır”, - Aİ-nin bəyanatında deyilir.Avropa İttifaqı (Aİ) Belarusa qarşı yeni sanksiyalar paketini qəbul edib. Bu barədə Aİ Şurası məlumat yayıb. Oxşar məhdudiyyətlər əvvəllər Rusiya Federasiyasına qarşı tətbiq edilmişdi. Xüsusilə, ikili təyinatlı məhsulların və qabaqcıl texnologiyaların ixracına qoyulan qadağa uzadılır və “Belarusun sənaye potensialını gücləndirməyə kömək edə biləcək” mallara ixrac məhdudiyyətləri tətbiq edilir. Sanksiyalar Belarusa dəniz malları və texnologiyaları, eləcə də lüks malların ixracına təsir edəcək. Eyni zamanda, Avropa İttifaqı ilə Qırğızıstan arasında genişləndirilmiş tərəfdaşlıq və əməkdaşlıq haqqında saziş imzalanıb. Aİ-nin xarici siyasət xidməti qeyd edir ki, bu, əlaqələrin inkişafında mühüm addımdır. Müqavilə xüsusi olaraq “yaşıl və rəqəmsal transformasiyanın açarı olan kritik nadir torpaqlar da daxil olmaqla yeni sahələrdə əməkdaşlıq etmək” məqsədi daşıyır. Aİ həmçinin Qırğızıstanda “münaqişələrin qarşısının alınması, risklərin azaldılması, yayılmaması, silahlara nəzarət və ixrac” sahələrində fəal olmaq niyyətindədir.
İrəvan Rusiyadan uzaqlaşarır, hələlik sözdə
Ermənistan parlamentinin sədri Alen Simonyan Latviyaya səfəri zamanı ölkəsində yaxın vaxtlarda Aİ-yə üzvlüklə bağlı referendumun keçiriləcəyini bildirib. İndi də parlamentari əmindir ki, erməni xalqı Avropaya inteqrasiyanı seçəcək. Ermənistandakı referendum bu ay ciddi müzakirə olunmağa başladı, lakin baş nazir Nikol Paşinyan ötən ilin payızında baş verən Qarabağ hadisələrindən sonra qərbyönlü ritorikanı gücləndirərək Qərbə “inteqrasiya”ya daha tez başlayıb. Ancaq hələlik bunlar real addımları olmayan ritorik məşqlərdir. Lakin Moskva mənfi reaksiya verir: İrəvana xəbərdarlıq edilib ki, Avropaya inteqrasiya Avrasiya İqtisadi İttifaqına üzvlüklə bir araya sığmır və bundan Ermənistan faydalanır.Erməni siyasətçiləri və rəsmiləri Aİ-yə səfərlər edib, orada bir-birinin ardınca ölkənin Avropa istəklərini bəyan, hətta bu istiqamətdə növbəti addımları da qeyd ediblər. Xarici işlər naziri Ararat Mirzoyan iyunun 27-də Estoniyaya səfər edib. O, həmkarı Marqus Tsahkna ilə görüşdə Ermənistanın Avropa istəklərini dəstəklədiyinə görə ona təşəkkür edib: “Tərəfdaşlığımızın daha geniş mozaikası təbii ki, bizim çoxsəviyyəli əməkdaşlığımız olan Avropa İttifaqı formatında fəaliyyətləri ehtiva edir. Mən Estoniyanın Aİ-nin Ermənistandakı monitorinq missiyasında iştirakını, həmçinin viza rejiminin liberallaşdırılması üzrə Ermənistan-Aİ dialoqunun başlanmasına verdiyi dəstəyi yüksək qiymətləndirirəm. Ümid edirik ki, birgə səylərlə biz tezliklə yeni mühüm mərhələlərə nail olacağıq”, - deyə Ararat Mirzoyan qeyd edib.
Bundan əvvəl Ermənistan Xarici İşlər Nazirliyinin rəhbəri Litvaya səfər edib və burada o, nəinki ikitərəfli əməkdaşlıqdan danışıb, həm də Vilnüsün Ermənistanın Avropaya inteqrasiyasına dəstəyini ayrıca vurğulayıb. Baş nazir Nikol Paşinyanın komandası Avropaya inteqrasiyanı parlament səviyyəsində də təşviq edir. Cümə axşamı Latviyada spiker Alen Simonyan Latviyada xəbər portalına müsahibəsində bildirib ki, İrəvanın Avropa İttifaqına üzvlük əldə etmək üçün Aİ ölkələrinin dəstəyinə ehtiyacı var. Simonyanın sözlərinə görə, Ermənistan cəmiyyətində Aİ-nin bir hissəsi olmaq arzusu var. Və tezliklə bu istiqamətdə konkret addım atılacaq.Spiker xatırladıb ki, iyunun 21-də ölkə parlamentində respublikanın Avropaya inteqrasiyası məsələsi üzrə Ermənistanda referendumun keçirilməsi ilə bağlı müzakirələr aparılıb. “Hesab edirəm ki, nə vaxtsa yaxın gələcəkdə bu referendumumuz olacaq və əminəm ki, xalqımız “hə” deyəcək”, - deyə Alen Simonyan əminliyini ifadə edib.
İrəvan Vaşinqtonla münasibətlərin səviyyəsini yüksəldir
Ermənistanın Qərbə dönüşü ötən ilin sentyabrında baş verən Qarabağ hadisələrindən sonra başlayıb. Daha sonra ildırım sürəti ilə həyata keçirilən xüsusi əməliyyat nəticəsində Azərbaycan Qarabağın 2020-ci il müharibəsindən və Rusiya sülhməramlılarının bölgəyə yeridilməsindən sonra Bakı digər əraziləri də öz nəzarətinə götürdü. Qarabağ məsələsinin Azərbaycanın xeyrinə həllindən sonra İrəvan Moskvanı lazımi dəstəyin olmamasında ittiham edərək onu daha sərt tənqid etməyə başladı. "Siz yaxşı tərəfdaş olmalı, müttəfiqlərinizi qorumalı və partnyorunuzla dürüst olmalısınız - hətta bu tərəfdaş kiçik olsa belə”, deyə Simonyan bildirib.Ötən ildən Ermənistan hakimiyyəti Rusiya istiqamətində fəaliyyətlərini məhdudlaşdırıb. İkitərəfli əlaqələrin sayı, Moskvanın iştirakı ilə ölkənin müxtəlif inteqrasiya strukturlarında fəaliyyəti azalıb. Ermənistanın Kollektiv Təhlükəsizlik Müqaviləsi Təşkilatına üzvlüyü dondurulub, Rusiya sərhədçilərindən Zvartnots hava limanını tərk etmək tələb olunub.Bunun fonunda Ermənistan rəhbərliyi ölkənin Aİ-yə inteqrasiya kursunu bəyan etməyə başlayəb. Bu ilin fevralında Alen Simonyan Ermənistanın Aİ üzvlüyünə namizəd olmağa hazır olduğunu bəyan edib və Ararat Mirzoyan beynəlxalq təmasları zamanı erməni xalqının Avropa istəkləri haqqında tezisləri daim dilə gətirməyə başlayıb. Aİ də Ermənistan hakimiyyətinin bəyanatlarına cavab verib. Avropa Parlamenti mart ayında Gürcüstan, Moldova və Ukrayna kimi postsovet ölkələrinin artıq aldığı (Aİ sonuncu iki ölkə ilə üzvlük danışıqlarına başlayıb) Ermənistana namizəd ölkə statusunun verilməsinə icazə verən qətnamə qəbul edib.2013-cü ildə artıq İrəvanın Avropa İttifaqı ilə yaxınlaşmasının qarşısını alan Moskva Ermənistan hakimiyyətinin qərbyönlü oyununu açıq-aydın bəyənmir. Rusiya Baş nazirinin postsovet məkanına nəzarət edən müavini Aleksey Overçuk çıxışı zamanı deyib: “Bu gün bu ölkənin siyasi vektorunun getdikcə daha çox Qərbə meyllənməsinə göz yummaq, necə deyərlər, düzgün olmazdı”. Və dərhal da qeyd edib ki, Aİ və EAEU “uyğun olmayan şeylərdir”. “Bəzi ölkələrin Rusiyaya yaxınlıqdan əldə etdiyi faydalar həm də təhlükəsizliyimiz və strateji dərinliyimiz üçün ödədiyimiz qiymət kimi qəbul edilməlidir, ona görə də bəzi regiondankənar oyunçuların ora gəlişinin təbii ki, nəticələri olacaq”, Overçuk xəbərdarlıq edib.Yerevan isə Aİİ-dən ayrılmaq istəyi nümayiş etdirmir, ən azından indilik. Ermənistan hakimiyyəti Moskvaya hər şeyin daha da pis ola biləcəyini göstərməyə çalışır. Burada sövdələşmə və diversifikasiya elementi var. Bu cür taktika 2022-ci ilə qədər müəyyən məna kəsb edə bilər. Ancaq indi Moskvanın siyasəti bütövləşib və bu, utopiya kimi görünür. Burada Rusiyanı strateji olaraq qiymətləndirməmək, Qərbi həddindən artıq qiymətləndirmək var. Müəyyən şəraitə görə belə bir fikir formalaşıb ki, Rusiya oyunçu deyil. Rusiya isə oyunçudur. Paşinyanın tarixi dərinliyi yoxdur və tarix aydın göstərir ki, Rusiya dəfələrlə ipin üstündə olub, lakin sonra güclənib və geri qayıdıb.Nikol Paşinyan Qərbə üz tutmağa qərar verib, lakin bu, Ermənistanın zərərinə kəskin hərəkətlərlə müşayiət olunacaq proses deyil. Aİ-yə inteqrasiya çox vaxt uzun illər tələb edən uzun prosesdir və həm Aİ, həm də İrəvanda konsensusun olmasını nəzərdə tutur. Hələlik Ermənistan Aİ-nin gündəmində deyil, bu o demək deyil ki, qarşılıqlı proqramlar olmayacaq.
V.VƏLİYEV