Kədərli Olimpiada - RAKURS

Korrupsiya, siyasət və sosial problemlər idman bayramını məhv etdi

Parisdə keçirilən Yay Olimpiya Oyunları əvvəlcə Fransanın beynəlxalq arenada imicini gücləndirəcək, milyonlarla turisti ölkəyə cəlb edə və Fransa iqtisadiyyatını canlandıra biləcək böyük tədbir kimi nəzərdə tutulmuşdu. Lakin böyük gözləntilərə baxmayaraq, oyunlara hazırlıq tədbirin uğurlu keçəcəyini şübhə altına alan bir sıra ciddi problemlərlə üzləşdi. Maliyyə çətinlikləri, turistlərin az marağı, sponsorların kifayət qədər olmaması, həll olunmayan infrastruktur problemləri və digər çatışmazlıqlar, görünür, gələcəkdə Olimpiya Oyunlarının keçirilməsinə yanaşmaya ciddi yenidən baxılmasını tələb edəcək. Bu barədə DikGAZETE-də dərc olunmuş məqalədə yazılır.

Bütün bunlar isə Fransa və Avropanın nümunəvi imicinə böyük zərbə vurdu və Beynəlxalq Olimpiya Komitəsini (BOK) dünya idmanını təşkil edən qlobal qurum kimi nüfuzdan saldı. Olimpiadalar ənənəvi olaraq ev sahibi ölkə üçün əsas iqtisadi sürücü kimi qəbul edilirdi və məhz bu kontekstdə Paris 2024 Oyunlarının əhəmiyyətli investisiyalar cəlb edəcəyi və ölkənin turizm gəlirlərini artıracağı gözlənilirdi. Ancaq əslində hər şey daha da pisləşdi. İlkin hesablamalara görə, oyunlara hazırlıq xərcləri ilkin hesablamaları xeyli üstələyir. Olimpiadanın ümumi büdcəsi artıq səkkiz milyard avronu keçib ki, bu da ilkin olaraq elan ediləndən iki dəfə çoxdur.

Əsas xərc maddələrinə idman obyektlərinin tikintisi və müasirləşdirilməsi, təhlükəsizlik və nəqliyyat infrastrukturunun inkişafı, açılış və bağlanış mərasimlərinin keçirilməsi daxildir. Bütün bunlar dövlət büdcəsinə əhəmiyyətli maliyyə təzyiqi yaradır və ümumavropa iqtisadi və enerji böhranı səbəbindən onsuz da son dərəcə çətin vəziyyətdə olan Fransanın uzunmüddətli öhdəliklərini daha da artırır.

Başlanğıcda Olimpiya Oyunlarının əsas gəlir mənbələrindən biri kimi görünən turizm, məşhur turizm məkanı olan Paris kimi ciddi problemlərlə üzləşib, həddindən artıq sıxlıq və yüksək xidmətlər qorxusundan gözlənilən ziyarətçi axınını cəlb edə bilməyib. Otellərin, yeməklərin, nəqliyyatın, idman və əyləncə tədbirlərinə biletlərin əsassız olaraq bahalaşması fonunda xarici turistlər alternativ istiqamətlərə üstünlük verirlər ki, bu da Fransanın turizm sənayesi üçün əhəmiyyətli itkilərə səbəb olur.

Nəqliyyat sənayesində vəziyyət bundan yaxşı deyil: Air France ilin üçüncü rübündə aviabiletlərə tələbatın azalması səbəbindən 180 milyon avro itki proqnozlaşdırır. Turistlərə xidmət göstərən otellər, restoranlar və digər obyektlərdə də rezervasiyaların kəskin azalması müşahidə olunur ki, bu da onların maliyyə göstəricilərinə mənfi təsir göstərir. Olimpiya Oyunlarının təşkilatçıları üçün daha bir ciddi problem sponsorluğun kifayət qədər olmaması idi. Oyunların maliyyələşdirilməsində korporativ tərəfdaşların cəlb edilməsi həmişə mühüm rol oynayıb, lakin bu dəfə təşkilatçılar həvəsli donorlar və reklamçılar tapmaqda çətinlik çəkiblər.

İqtisadi qeyri-sabitlik və korporativ sponsorluq bazarında yüksək rəqabət şəraitində bir çox şirkətlər Olimpiadaya dəstək üçün əhəmiyyətli vəsait yatırmağa hazır deyillər və nəticədə təşkilatçılar kömək üçün milyarder Bernard Arnoya müraciət etmək məcburiyyətində qalıblar, o, oyunların təşviqi üçün 150 milyon avro sərmayə qoyub. Bu, təbii olaraq ictimaiyyətin tənqidinə səbəb olub və Olimpiya Oyunlarının getdikcə daha çox özəl sərmayələrə arxalandığı və yalnız seçilmiş bir neçə nəfərin əlçatan olan "lüks oyuna" çevrilməsi riski ilə bağlı müzakirələri qızışdırıb.

İnfrastruktur problemləri Olimpiya Oyunlarının təşkilatçıları üçün növbəti ciddi çağırışa çevrilib. İdman obyektlərinin tikintisinə və müasirləşdirilməsinə xeyli investisiya qoyulmasına baxmayaraq, onların əksəriyyəti oyunlar başlayandan sonra da yarımçıq qalmışdır. Ən parlaq nümunələrdən biri üzgüçülük yarışının keçirilməsinin planlaşdırıldığı Sena çayının vəziyyətidir. Çaydakı su hələ də çox çirklidir və bu, iştirakçılar və tamaşaçılar arasında ekoloji təhlükəsizliklə bağlı ciddi narahatlıq yaradır. Bundan əlavə, bir çox idman obyektlərinin, ilk növbədə, Olimpiya kəndi və stadionların tamamlanmasına və təcili və tamamilə modernləşdirilməsinə ehtiyac var.

Yüksək xərclər və korrupsiya

Fransa fəal həmkarlar ittifaqları və tez-tez tətilləri ilə məşhurdur. Olimpiada zamanı Fransa hökumətinin siyasi və inzibati imkansızlığı səbəbindən sosial gərginliyin bu elementləri aqressiv şəkildə güclənib. Dövlət qulluqçularının, nəqliyyat işçilərinin və digər sənaye müəssisələrinin tətilləri artıq oyunların təşkilini xeyli çətinləşdirib və maddi-texniki təchizatı pozub. Bundan əlavə, paytaxtda və ölkədə ümumi sosial narazılıq Olimpiadanın keçirilməsinin yüksək xərcləri və hər şeydən əvvəl korrupsiya ilə bağlıdır.

Bir çox fransızlar sosial ehtiyaclar üçün istifadə oluna biləcək oyunlara hazırlıq üçün külli miqdarda vəsaitin xərclənməsindən narazı olduqlarını bildirirlər. Bu, təşkilatçılar üçün əlavə çətinliklər yaradır ki, onlar Olimpiya Oyunlarını uğurla keçirmək istəyi ilə insanların sosial ehtiyaclarını ödəmək arasında balans tapmalıdırlar.
Olimpiya Oyunlarında kütləvi tədbirlər kontekstində təhlükəsizlik məsələləri getdikcə aktuallaşır. Fransa, bir çox digər Avropa ölkələri kimi, əlavə təhlükəsizlik tədbirləri tələb edən terror təhlükələri ilə üzləşir, lakin olimpiya təşkilatçıları və Fransa hakimiyyət orqanları iğtişaşlara, terror hücumlarına və digər cinayət əməllərinə səbəb ola biləcək təhdidlərin qarşısının alınmasında indiyədək ləng davranıblar.

Bütün ekspertlər Fransa kəşfiyyatının və polisinin effektivliyinə əmin deyillər ki, bu da Oyunların ziyarətçiləri və iştirakçılarının narahatlığına səbəb olur. Olimpiya idmançılarının və tamaşaçıların təhlükəsizliyinin təmin edilməsi təşkilatçıların prioritet vəzifələrindən biridir, lakin artan terror təhlükəsi və sosial qeyri-sabitlik şəraitində bu, daha da çətinləşir. Təşkilatçılar idman zalının girişlərində gücləndirilmiş təhlükəsizlik yoxlamaları, baqaj və şəxsi əşyaların axtarışı, mümkün təhlükələrin monitorinqi və qarşısının alınması üçün xüsusi texnologiyalardan istifadə də daxil olmaqla, oyunların hər mərhələsində müxtəlif təhlükəsizlik mexanizmlərini tətbiq ediblər. Lakin daha çox vitrin donu olan bütün bu hərəkətlər miqrantların və evsizlərin qanunsuz və sərt şəkildə deportasiyası kimi bir çox cəhətdən nasist Almaniyasının təcrübələrini xatırladan addımlara səbəb olub.

Parisdə Olimpiya Oyunlarına hazırlıq təşkilatçıların dürüstlüyünü və şəffaflığını şübhə altına alan irimiqyaslı korrupsiya qalmaqallarından da kənarda qalmayıb. İdman obyektlərinin, nəqliyyat infrastrukturunun və turizm zonalarının tikintisi və modernləşdirilməsi üçün keçirilən bir çox tenderlər Fransa hökuməti, şəhər və regional hakimiyyət orqanları tərəfindən korrupsiya və vəsaitlərin sui-istifadəsi iddiaları ilə müşayiət olunub. Aİ ölkələrində uzun müddətdir davam edən korrupsiya iddiaları təşkilatçıların etimadını sarsıdıb və sponsorların və investorların cəlb edilməsində yeni çətinliklər yaradıb. Eyni zamanda korrupsiya qalmaqalları ictimaiyyətdə Olimpiadaya qarşı mənfi rəyi artırıb ki, bu da oyunlara marağın və iştirak səviyyəsinin azalmasına səbəb olub.

Olimpiadanın təşkili prosesində şəffaflıqla bağlı məsələlər maliyyə bölgüsündə və qərarların qəbulunda müntəzəm olaraq açıqlığın olmadığını görən və yüksək şəffaflıq və hesabatlılığa malik layihələrə investisiya qoymaq istəyən tərəfdaşları və sponsorları cəlb etməyi çətinləşdirir. Bu, təbii ki, bir çox müstəqil ekspertlərin tənqidinə səbəb olur. İdmançıları və turistləri ləyaqətlə qəbul etmək Olimpiya Oyunlarının təşkilatçılarının ən mühüm vəzifələrindən biridir, halbuki Paris üçün infrastruktur və mənzillə bağlı kritik problemləri nəzərə alaraq, bu, ciddi problemə çevrilib.

İdmançıların, məşqçilərin və yığma komandaların köməkçi heyətinin hazırda yaşadığı Olimpiya kəndində tikinti və modernləşdirmə işləri hələ də başa çatmayıb. Oyunlara baxmağa gələn ziyarətçilərin sayını nəzərə alsaq, turistlərin yerləşdirilməsinin olmaması da ayrıca problemdir. Artıq Paris Olimpiya Kəndində idmançıların və digər işçilərin yataq böcəkləri ilə dolu "karton" çarpayılarda yatmağa məcbur edildiyi, kondisioneri olmayan pis təmirli otaqların video və fotoşəkilləri artıq sosial şəbəkələrdə yayılıb.

Olimpiya oyunlarında yeniliyin müzakirəsi

Parisdə Olimpiadanın keçirilməsi ilə bağlı maliyyə, infrastruktur və təşkilati problemlər kontekstində oyunların təşkilinə ənənəvi yanaşmanın mümkünlüyü müzakirə edilir. Bəzi ekspertlər Olimpiya Oyunlarının daimi bir yerdə keçirilməsi imkanını nəzərdən keçirməyi təklif edirlər. Belə bir təklifin lehinə arqumentlər arasında aşağıdakılar var: idman obyektlərinin tikintisi və abadlaşdırılması üçün xərclərin azaldılması, ətraf mühitə mənfi təsirin minimuma endirilməsi, təşkili və maliyyələşdirilməsinin şəffaflığının artırılması, Olimpiya Oyunlarının mədəni-tarixi irsinin qorunması.

Olimpiya Oyunlarının konsepsiyasına yenidən baxılması son islahatlara doğru mühüm addım ola bilər. Bu cür dəyişikliklər daha şəffaf və səmərəli maliyyələşdirmə mexanizmlərinin tətbiqini, oyunlar üçün daimi infrastrukturun yaradılmasını, beynəlxalq ictimaiyyətin Olimpiadanın təşkilində və keçirilməsində daha fəal iştirakını nəzərdə tuta bilər. Olimpiadanın ciddi islahatı təşkilatçıların qarşısında duran bir çox problemləri həll etməyə və gələcək oyunlar üçün daha davamlı və effektiv model yaratmağa kömək edə bilər.

Son onilliklərin təcrübəsi göstərir ki, yalnız iki ölkə (Rusiya və Çin) Olimpiya Oyunlarını lazımi səviyyədə keçirə bilib. Halbuki BOK, UEFA, FİFA və digər Qərb strukturları tərəfindən keçirilən iri idman turnirləri, bir qayda olaraq xaos, korrupsiya və tüğyan edən cinayət arenasıdır. Bəlkə də Beynəlxalq Olimpiya Komitəsi kimi strukturların mövcudluğu və zərurətini yenidən nəzərdən keçirməyin və beynəlxalq idman institutlarının bütün sistemini yenidən formatlaşdırmağın vaxtı çatıb. Həmçinin, ABŞ və ya Avropaya yaxınlığından asılı olmayaraq, bütün iştirakçıların hüquq və maraqlarını nəzərə almağa qadir olan, BRİKS+ kimi strukturlardan ibarət, geniş ərazidə fəaliyyət göstərən yeni idman federasiyaları yaratmağa dəyər...

V.VƏLİYEV