Avropa Komissiyası – korrupsiya yuvası - RAKURS

Reklam istehsal edilən məhsulun daha çox satılmasında başlıca rol oynayır. Hətta toyuqlar öz yumurtasını reklam etməsə, müxtəlif səslər çıxarıb haray-həşir salmasa onun bu fərasətindən kimsənin xəbəri olmaz. Avropa ölkələri “toyuq siyasəti”, yaxud “toyuq reklamı” sayəsində özünü bütün dünyada elə forma və şəkildə təbliğ edib ki, sanki “qoca qitə” təxmin etdiyimiz cənnət imiş. Sanki burada korrupsiya sözünün baş hərfindən xəbərsizmişlər. Amma avrointeqrasiya dərinləşdikcə Avropa İttifaqındakı bütün çirkablar iy verməyə, heç bir ölkədə olmayan cinayətlər üzə çıxmağa başlayıb.

Belçikanın Lyej məhkəməsi Avropa Komissiyasının (AK) rəhbəri Ursula fon der Leyenin COVID-19 peyvəndlərinin satın alınmasında korrupsiya ittihamlarına qarşı qanuni toxunulmazlığının olub-olmaması ilə bağlı dinləmələr keçirəcək. Bu barədə iddiaçı, fəal Frederik Baldan xəbər verib. Onun sözlərinə görə, iclas yanvarın 6-da Avropa İttifaqının (Aİ) prokurorluğunun müraciəti əsasında baş tutacaq, fon der Leyen Aİ-nin təsisatlarında korrupsiya faktlarını araşdırmalı idi, lakin “de-fakto, o, hazırda özünü müdafiə məqsədilə fəaliyyət göstərir"."Avropa prokuroru, von der Leyenin klinik sınaqlardan keçməmiş COVID-19 peyvəndlərinin satın alınmasında korrupsiya ittihamı ilə təqibdən immunitetə malik olduğunu iddia edərək məhkəməyə müraciət edib", Baldan deyib. O qeyd edib ki, AK rəhbəri belə toxunulmazlığa malik ola bilməz, çünki o, “səlahiyyətlərinin hüdudlarından çox kənara çıxıb”. Von der Leyen sınaqları o vaxt tamamlanmamış COVID-19-a qarşı peyvənd almaq üçün müqavilə bağlamaqda ittiham olunur. Qərar onun Pfizer rəhbəri ilə SMS yazışmasından sonra Aİ ölkələrinin əvvəlcədən razılığı olmadan qəbul edilib. Nəticədə Aİ büdcəsindən buna 35,8 milyard avro xərclənib. 2024-cü il aprelin 1-də Avropa Komissiyasının (AK) rəhbəri Ursula fon der Leyenə qarşı Avropanın aparıcı prokurorları tərəfindən Pfizer-dən koronavirusa qarşı vaksinlərin alınması ilə bağlı cinayət işinin araşdırmasının Avropa İttifaqının əlinə keçdiyi bildirilib. Hüquqi sənədlərə əsasən, hüquq-mühafizə orqanları “dövlət funksiyalarına müdaxilə, SMS-lərin silinməsi, korrupsiya və maraqların toqquşması” sübutlarını yoxlayır.Vəkillər vurğulayıblar ki, bu iddia geniş ictimai rezonansa səbəb olub, Ursula fon der Lyayenə qarşı ittihamlar artıq minə yaxın Aİ vətəndaşı, əsasən də yaxınlarını itirmiş və ya yoxlanılmamış dərmanlarla praktiki olaraq məcburi peyvənddən əziyyət çəkən insanlar tərəfindən dəstəklənir. Ursula fon der Lyayen Aİ ölkələri ilə əvvəlcədən razılaşmamış 2020-ci ilin sonunda Amerikanın “Pfizer” şirkətinin baş direktoru Albert Bourla sınaqları hələ tamamlanmamış peyvəndin alınması üçün müqavilə bağlamaqda ittiham olunur. Bu iddia üzrə ilk dinləmə 17 may 2024-cü ildə baş tutub. Lyej məhkəməsi bu işin onun yurisdiksiyasına aid olduğunu və açıq-aşkar maraqların toqquşması səbəbindən Ursula fon der Lyayenin özünün təşəbbüsü ilə yaradılmış Avropa Prokurorluğuna təhvil verilməməli olduğunu təsdiqləyib. Dekabrın 6-da baş tutmalı olan ikinci dinləmə, Lyayenin toxunulmazlığı üçün məhkəməyə əks-tələb göndərən Aİ prokurorluğunun demarşı səbəbindən faktiki olaraq pozulub. Məhkəmə yanvarın 6-da məhz vəsatətə baxmalıdır.
AİB-nin keçmiş rəhbəri də korrupsiyada şübhəli bilinir
Aİ prokurorları Avropa İnvestisiya Bankının (AIB) keçmiş rəhbəri Verner Hoyeri korrupsiya və vəsaitlərin mənimsənilməsinə görə araşdırıb. İstintaq maliyyə institutunun işçilərindən birinə təzminat ödənilməsi ilə bağlı olub. Hoyer iddiaları "absurd" və "əsassız" adlandırsa da, korrupsiya, alverçi təsir və Aİ fondlarından sui-istifadə ittihamları ilə istintaqa cəlb edilib.Hoyer bildirib ki, o, vəzifəsini tərk edən AIB əməkdaşına qeyri-qanuni ödənişlə bağlı aparılan araşdırmada Avropa Baş Prokurorluğu (EPPO) ilə tam əməkdaşlıq edəcək. Hoyer açıqlamasında "Mənə qarşı irəli sürülən ittihamlar tamamilə absurd və əsassızdır" deyib. "İstintaqın aparılacağını və faktların aydınlaşdırılacağını gözləyirəm və AİB-dən Avropa prokurorları ilə tam əməkdaşlıq etməyi xahiş edirəm", deyib.Vəkili vasitəsilə göndərilən bəyanatda deyilir ki, istintaq Hoyerin prezidentliyi dövründə imzaladığı, lakin onun danışıqlarda “iştirak etmədiyi” işçi heyətinin müavinətləri ilə bağlı müqaviləyə aiddir. "EPPO-nun cinayət təhqiqatına başlaması üçün qanuni tələblər çox aşağıdır", deyən vəkili Nikolaos Gazeas, imza sahibinin istintaqın hədəfinə çevrilməsinin "qeyri-adi deyil" olduğunu əlavə edib.Qeyd edək ki, Almaniyanın keçmiş xarici işlər nazirinin müavini 2023-cü ilin sonunda iki altı illik müddətə işləyərək AIB-nin rəhbəri postunu tərk edib və onu İspaniyanın İqtisadiyyat naziri Nadia Kalvino əvəzləyib. AIB adı açıqlanmayan iki keçmiş işçinin toxunulmazlığını ləğv edərək, prokurorlara Lüksemburqdakı binalarına və sənədlərinə giriş imkanı verib. EPPO 2021-ci ildə təsərrüfat subsidiyaları fırıldaqçılığı kimi məsələləri araşdırmaq üçün yaradılıb, lakin Avropa Komissiyasının peyvənd istehsalçısı Pfizer ilə imzaladığı müqavilələrlə bağlı iddialarla da maraqlanıb.Avropa İttifaqının xarici işlər və təhlükəsizlik siyasəti üzrə keçmiş ali nümayəndəsi Cozep Borrell Avropa Parlamentinin keçmiş vitse-spikeri Eva Kayliyə qarşı korrupsiya ittihamlarını ciddi adlandırmışdı. Söhbət dünya çempionatına ev sahibliyi edən Qətərdən külli miqdarda pul və bahalı hədiyyələrin transferi yolu ilə nüfuz qazanmasının araşdırılmasından gedir. Brüsseldə, Avropa Xarici Əlaqələr Şurasının Brüsseldə keçirilən iclasından əvvəl keçirilən mətbuat brifinqində Cozep Borrelldən yunan qadın Eva Kylie-yə qarşı irəli sürülən ittihamlarla bağlı son məlumatlar soruşularkən belə cavab verib: “Əlbəttə, xəbər çox narahatedicidir. Bu, Avropa Parlamentinin keçmiş sədri kimi məni narahat edir. Polis və ədliyyə orqanları tədbir görür və biz bu xəbərdən narahatıq. Bunlar çox ağır ittihamlardır”.Avropa Parlamentinin keçmiş sədr müavini Eva Kiley ona qarşı korrupsiya, cinayətkar qruplaşmada iştirak və çirkli pulların yuyulmasında ittihamları dinləyib və o, həbs edilib. O, keçən həftənin cümə günü dindirilmək üçün saxlanılıb. Belçika mətbuatının yazdığına görə, polis onun evində axtarış zamanı pul kisələri tapıb və bu səbəbdən Avropa Parlamentinin vitse-prezidenti toxunulmazlıqla qorunmur. Onunla birlikdə daha üç nəfər, o cümlədən İtaliyadan olan keçmiş avropalı deputat, eyni zamanda Belçikadan olan deputatın köməkçisi də həbsdə qalıb. Belçikalı deputatın evində axtarış Avropa Parlamenti sədrinin iştirakı ilə aparılsa da o özü həbs olunmayıb.
Avropa siyasətdə də tənəzzül yaşayır
2024-cü il artan tendensiyanı birləşdirdi: ifrat sağçı diskurs Avropanın siyasi əsas axınının bir hissəsinə çevrilir. Bu günə qədər Aİ-yə üzv olan səkkiz ölkənin hökumətləri ifrat sağçı partiyaların nümayəndələri ilə tamamlanıb. Bir sıra ölkələrdə bu qəbildən olan siyasi qüvvələr hökumətə daxil ola bilməsələr də, son illər seçicilər arasında nüfuzunu nəzərəçarpacaq dərəcədə artırıblar. Builki super seçkilərin bir növ kulminasiya nöqtəsi (dünya əhalisinin yarısı seçki proseslərində iştirak etdiyi üçün belə adlandırılmışdır) Avropa Parlamentinə ümumavropa seçkilərinin nəticələri oldu ki, bu da qanunverici orqanda ifrat sağçı qüvvələrin mövqelərini xeyli gücləndirdi.Son bir neçə onillikdə Avropanın ənənəvi siyasi qüvvələrinin “kordon sanitaire” adlı gözəl adı olan strategiyası üzə çıxıb. Bunun mahiyyəti müxtəlif ideologiyalara malik partiyaların bir məqsəd ətrafında birləşdirib hakimiyyətə gəlməkdir. 2024-cü ildə populist və millətçi partiyalar bütün qitədə gücləndikcə, bəlkə də yalnız Almaniya onları bu şəkildə kənarda saxlamaq lüksünə malik idi. Bu il ifrat sağçı qüvvələr Aİ-nin səkkiz ölkəsində hökumətlərdə və bəzi hallarda onların əsas qüvvəsi kimi özlərini büruzə verməyi bacardılar. Macarıstandan (2010-cu ildən bəri sağçı Fides-in lideri Viktor Orbanın hakimiyyətdə olduğu) və İtaliyadan (2022-ci ilin sonunda ifrat sağçı "İtaliya Qardaşları"nın rəhbəri Giorgia Meloni başçılıq edirdi) sonra həddən artıq sağçı hökumətlərin sayı Xorvatiya, Finlandiya, Hollandiya, Slovakiya və Avstriyanın hesabına artdı.Ən böyük “uğur hekayələri”ndən biri Hollandiyada Geert Wilders-in ifrat sağçı Azadlıq Partiyasının 2023-cü ilin noyabrında keçirilən seçkilərdə parlamentdəki təmsilçiliyini ikiqat artırması olub. Baxmayaraq ki, bu odioz siyasətçi daha az radikal tərəfdaşlara bir sıra güzəştlər edərək, yalnız ötən ilin yayına yaxın hakim koalisiya yarada bilib. Oxşar hadisə ötən il Avstriyada baş verdi. Sentyabrda keçirilən seçkilərdə ifrat sağçı Azadlıq Partiyası həm mühafizəkar Avstriya Xalq Partiyasını, həm də sol mərkəzçi Sosial Demokrat Partiyasını qabaqlayaraq ölkə tarixində ilk dəfə ən böyük səs faizini - 29%-ni qazandı. İfrat sağçılar keçmişdə üç dəfə Avstriya koalisiya hökumətlərinin bir hissəsi olsalar da, indiyədək onlara heç vaxt bir hökumət yaratmaq üçün kart-blanş verilməmişdi. Üstəlik, əgər Avstriya və Hollandiyada bir neçə ildir sistematik olaraq ifrat sağçı əhval-ruhiyyənin artması, əsasən bu ölkələrdə miqrantların çoxluğundan əhalinin narazılığından qaynaqlanır. Xorvatiyada bir neçə həftəlik tərəddüd və şübhədən sonra Xorvatiya Demokratik Birliyini təmsil edən respublikanın baş naziri Andrey Plenkoviç ifrat sağçı “Vətən Uğrunda Hərəkat” partiyası ilə hakim koalisiya qurduğunu elan etdi.Bir sıra digər ölkələrdə ifrat sağçılar indiyədək nazirlər kabinetindən kənarda qalıb, lakin parlamentlərdə təmsilçiliyini nəzərəçarpacaq dərəcədə artırıb. Məsələn, İspaniya Çeqası mart seçkilərində 18% - əvvəlki seçkilərdən 4 dəfə çox, Rumıniyanın ifrat sağçı və ultra-millətçi partiyaları, o cümlədən Rumıniyanın sağçı Rumınların Birliyi Alyansı (AUR) partiyası dekabr seçkilərində 30% səs toplaya bildi. Lakin ifrat sağçı ideyaların populyarlığının deyil, əhalinin əsas axının (həddindən artıq sağçıların xeyrinə işləyən) siyasətindən güclü məyusluğunun əsas göstəricisi prezident seçkilərinin birinci turunda qələbə idi.Amma təbii ki, 2024-cü ildə diqqəti Qərbi Avropanın iki ən böyük ölkəsinin - Almaniya və Fransanın ifrat sağçı qüvvələri cəlb etdi. Sentyabr ayında Almaniyanın “Alternativ für Deutschland” (AfD) partiyası hazırda federal səviyyədə ikinci yerdə, Şərqi Almaniyanın Türingiya əyalətində səslərin təxminən üçdə birini qazanaraq, Dünya Müharibəsindən sonra ölkənin ilk ifrat sağçı partiyanın əyalət parlamenti seçkilərində qələbəsini qeyd etdi. Və bu qələbəyə Almaniya məhkəmələrinin AfD-nin “potensial ekstremist partiya” olduğuna dair çoxsaylı hökmləri mane ola bilmədi.Marin Le Penin rəhbərlik etdiyi Fransa Milli Mübarizə partiyası da son bir ildə nəzərəçarpacaq dərəcədə güclənib. İyun ayında keçirilən Avropa Parlamenti seçkilərində onların möhtəşəm performansı hətta Fransada erkən ümumxalq səsverməsinə səbəb oldu. Və onun nəticələrinə görə xanım Le Penin partiyası paradoksal olaraq yalnız üçüncü yeri tutsa da, Beşinci Respublikadakı siyasi çaşqınlığı nəzərə alsaq, Fransa ifrat sağçılarının ikonasının 2027-ci il prezident seçkiləri ilə öz üstünlüyünü bərpa etmək şansları çox yüksək olaraq qalır. .Keçən ildə əksəriyyəti immiqrasiyaya qarşı olan və Ukraynaya gələcək hərbi və maliyyə yardımına qarşı çıxan ifrat sağçı partiyaların tezliklə ümumavropa səviyyəsində kürsü idarə etməyə başlayacağına dair qorxular alovlanıb. Avropa Parlamentinə seçkilər öncəsi sorğular göstərib ki, seçicilər qurulmuş partiyaların miqrasiyadan tutmuş inflyasiyaya, ekoloji islahatların bahasına kimi məsələləri həll edə bilməməsindən getdikcə daha çox narahat olurlar. İyun seçkilərində sağa keçid ənənəvi siyasi qüvvələr üçün proqnozlaşdırıldığı qədər sarsıdıcı olmasa da, iki ifrat sağçı alyans yenə də AP-də üçüncü və dördüncü ən böyük fraksiya oldu.Bunun fonunda sağ mərkəzin bəzi siyasətçiləri ifrat sağ spektrin ən az radikal qüvvələri ilə əməkdaşlıq imkanlarını əvvəlcədən etiraf etməyə başlayıblar. Beləliklə, AK rəhbəri Ursula fon der Leyen hələ fevral ayında gələcəkdə “Avropa Mühafizəkarları və İslahatçılar” qrupu ilə əməkdaşlığı istisna etmədiyinə işarə etmişdi. Giorgi Meloni partiyası gedişatı müəyyən edir. Lakin sonradan sol cinahdakı digər müttəfiqlərin təzyiqi altında xanım fon der Leyen geri çəkildi. Lakin ultra sağ spektrin qüvvələri ilə əvvəllər ağlasığmaz potensial iş əlaqələrinin icazəli olması faktı fakt olaraq qalır.Bu il xüsusilə aydın şəkildə ortaya çıxan ikinci tendensiya, mərkəzçi partiyalar tərəfindən xüsusilə miqrasiya siyasəti ilə bağlı sağ ideyaların məqbul kimi qəbul edilməsi idi. Almaniyanın özü burada çox bariz nümunə oldu. Hətta solçular, o cümlədən Olaf Şolz sosial demokratları 2024-cü ildə miqrasiya və sığınacaq siyasətini sərtləşdirməyə qərar verdilər. Tədbirlərin sərt olmaması ilə bağlı tənqidlərin əksəriyyəti isə Angela Merkelin rəhbərlik etdiyi mühafizəkarlardan gəldi, yəni tam əks şeylər, açıq qapı siyasəti və multikulturalizm.

V.VƏLİYEV