Türkiyə BRİKS-ə qoşula bilərmi? - RAKURS

Dünya hələlik şərti olaraq iki qütbə bölünüb, Qərbə qarşı BRİKS. Bir tərəfdə ABŞ və Avropa İttifaqı, hələlik tikintisi gedən digər səngərdə isə Braziliya, Rusiya, Hindistan, Çin və Cənubi Afrika Respublikasının özəyini təşkil etdiyi BRİKS təşkilatı. Qərbin rəqiblərinin sırasına qoşulan dövlətlərin sayı da artmaqdadır. Buna səbəb hələlik yeni təşkilatın üzv dövlətlərin maraqlarına yanaşma tərzidir. Belə görünür ki, ən azından BRİKS üzvləri basqıdan, yersiz müdaxilələrdən uzaqda qalacaqlar və əsasən münasibətlərin kökündə iqtisadi yanaşmalar üstünlük təşkil edəcək. Bu təşkilatdakı münasibətlər ölkələri o qədər ovsunlayıb ki, hətta bəzi ölkələr əvvəl təmsil olunduqları düşərgə ilə bağlarını qırmaq qərarına gəliblər...
Türkiyənin xarici işlər naziri Hakan Fidanın ölkənin BRİKS-ə qoşulmaq istəyi ilə bağlı bəyanatı dünya mediasının diqqətini çəkib. İnfoBRICS-in analitiki Haryanto Martahinin fikrincə, bu istəyi Ankaranın çoxqütblü dünya ideyasını dəstəkləməsi və Qərb bloklarından müstəqilliyini gücləndirmək istəməsi ilə izah olunur. Bu ayın əvvəlində Türkiyənin xarici işlər naziri Hakan Fidan Çinə səfəri zamanı bu məsələyə toxunaraq bildirib ki, əlbəttə, biz BRİKS-ə üzv olmaq istərdik. Gəlin görək bu il nəyə nail ola bilərik.Bu məsələ BRİKS xarici işlər nazirlərinin Nijni Novqorodda Hakan Fidanın da iştirak etdiyi toplantıda da müzakirə olunub. Türkiyənin qoşulmaq istəyi yeni deyil - 2018-ci ildə Türkiyə lideri Rəcəb Tayyib Ərdoğanın iştirak etdiyi BRİKS sammiti zamanı Rusiya prezidenti Vladimir Putin Ankaranın 2022-ci ildə təşkilata üzv ola biləcəyini bildirib. Lakin sonradan dünya səhnəsində baş verən hadisələrə görə bu proses təxirə salınıb və Ankara təşkilata üzv olmağa yenidən maraq göstərir.Türkiyə BRİKS-ə qoşulmağa ciddi maraq göstərib və bunu beynəlxalq nüfuzunu və iqtisadi potensialını gücləndirmək yolunda mühüm addım kimi qiymətləndirib. Bu istək iqtisadi, siyasi və geostrateji aspektlərlə bağlı bir sıra əsas amillərdən irəli gəlir. Bölgənin ən böyük iqtisadiyyatlarından birinə malik Türkiyə iqtisadi əlaqələrini şaxələndirməyə və sürətlə inkişaf edən ölkələrlə əməkdaşlığı gücləndirməyə çalışır. BRİKS-ə qoşulmaq Ankaraya geniş bazara çıxış və inkişaf etməkdə olan dünyanın aparıcı iqtisadiyyatları ilə ticarət və investisiyaları artırmaq imkanları verəcək. Bu, qlobal iqtisadi çağırışlar və qeyri-müəyyənlik şəraitində, tərəfdaşların şaxələndirilməsinin dayanıqlı artımın əsas amilə çevrildiyi şəraitdə xüsusilə vacibdir.Türkiyə dəfələrlə Beynəlxalq Valyuta Fondu və Dünya Bankı kimi Qərb maliyyə qurumlarının tətbiq etdiyi maliyyə çətinlikləri və məhdudiyyətlərlə üzləşib. BRİKS-ə qoşulmaq Türkiyəyə Yeni İnkişaf Bankına və Şərti Ehtiyat Mexanizminə çıxış imkanı verəcək, ona daha əlverişli şərtlərlə və daha az siyasi öhdəliklərlə maliyyə əldə etməyə imkan verəcək. Bu, xüsusilə iqtisadi müstəqilliyini qoruyub saxlamaq və xarici təzyiqləri minimuma endirmək istəyən ölkə üçün doğrudur.Türkiyə güc balansının müxtəlif regionlar və ölkələr arasında daha bərabər paylandığı çoxqütblü dünya ideyasını fəal şəkildə dəstəkləyir. BRİKS çoxqütblülük və ədalətli qlobal idarəçiliyin tərəfdarıdır ki, bu da öz müstəqilliyini Qərb ölkələrindən və Avropa İttifaqı və NATO kimi bloklardan gücləndirməyə çalışan Türkiyə üçün cəlbedici platformadır.Türkiyə iqtisadi inkişaf, alternativ maliyyə institutlarına çıxış, siyasi müstəqillik, geostrateji maraqlar və artan beynəlxalq təsir kimi bir neçə səbəbə görə BRİKS-ə qoşulmağa çalışır. BRİKS-ə qoşulmaq Türkiyə üçün yeni imkanlar açacaq, onun dünya səhnəsindəki mövqeyini gücləndirəcək və dünya işlərində daha balanslı və bərabər iştirakını təmin edəcək. Bu, Türkiyənin dünyada daha fəal rol oynamasına və balanslaşdırılmış qlobal sistemin yaradılmasına töhfə verərdi.Ankaranın BRİKS-ə qoşulmasının bütün faydalarına baxmayaraq, bu prosesi çətinləşdirən ciddi maneələr də var. Məsələn, daxili siyasi reallıqlar, iqtisadi məsələlər və Qərbin xarici təzyiqləri. Ankaranın Qərb ölkələri ilə sıx hərbi və iqtisadi əlaqələri var ki, bu da onun BRİKS-ə daxil olması məsələsini çətinləşdirir. Türkiyənin qrupa üzv olmaq qərarı ABŞ və onun BRİKS-i beynəlxalq aləmdəki hökmranlıqlarına təhlükə hesab edən Qərb müttəfiqləri tərəfindən güclü təzyiqə səbəb ola bilər.Lakin uzunmüddətli perspektivdə BRİCS-ə üzvlük Türkiyə üçün yeni imkanlar açır və dünya nizamının transformasiyasını nəzərə alaraq, Ankaraya gələcəkdə güclü mövqe tutmağa imkan verə bilər. Beləliklə, Türkiyə müsbət və mənfi tərəflərini ölçüb-biçəcək, özü üçün maksimum fayda əldə etməyə çalışacaq. Türkiyə hakimiyyətinin BRİKS ölkəsinə qoşulmağa qərar verməsi təəccüblü olmayacaq, çünki bu, Ərdoğanın öz dövlətinin maraqlarına uyğun suveren xarici siyasət yürütmək paradiqmasına uyğundur.

V.VƏLİYEV