Rusiyalı ekspert: ABŞ-Ermənistan strateji tərəfdaşlıq Xartiyası region ölkələrinə qarşıdır - MÜSAHİBƏ

Xəzər Strateji Araşdırmalar İnstitutunun (Rusiya) baş direktoru, “Milli müdafiə” jurnalının baş redaktoru İqor Korotçenko “Moskva-Baku” portalına müsahibəsində İrəvan ilə postunu tərk etməkdə olan Amerika administrasiyası arasında imzalanmış Strateji Tərəfdaşlıq Xartiyası haqqında danışıb. Müsahibəni oxucularımıza təqdim edirik.

- ABŞ-da hakimiyyət dəyişikliyinə bir neçə gün qalmış Ermənistan və ABŞ Strateji Tərəfdaşlıq Xartiyasını imzaladılar və bununla da ikitərəfli əməkdaşlığın səviyyəsi yüksəldi. Xartiya çox geniş qarşılıqlı əlaqələri əhatə edir, lakin bəlkə də ən diqqət çəkəni odur ki, Amerika mahiyyətcə Ermənistan Silahlı Qüvvələrində islahatlar aparır və onu NATO standartlarına uyğunlaşdırır. Sərhəd təhlükəsizliyi ilə bağlı kifayət qədər qeyri-müəyyən ifadələr var, bununla əlaqədar müəyyən bir Amerika missiyası tezliklə respublikaya göndəriləcək. Bunun fonunda, məlum olduğu kimi, Ermənistan hökuməti Aİ-yə üzvlük prosesinin başlanması ilə bağlı qanun layihəsini təsdiqləyib...

- Əvvəla, unutmaq olmaz ki, Co Baydenin hakimiyyətdən gedən administrasiyası ilə Avropa İttifaqı arasında Ermənistana dəstək ilə bağlı konsensus yanaşmaları və qərarlar var idi. Xüsusən də ötən il Brüsseldə Ermənistanın baş naziri Paşinyan, ABŞ dövlət katibi Blinken və Avropa Komissiyasının sədri Ursula fon der Leyenin iştirakı ilə üçtərəfli formatda görüşü çox yaxşı xatırlayırıq. Bayden administrasiyası dövründə ABŞ Dövlət Departamenti Ermənistanı öz maraqları konturuna çıxarmaq və Rusiya, Azərbaycan və Türkiyəyə qarşı böyük geosiyasi oyunda İrəvana fəal kömək etmək istiqamətində hərəkətlərində çox ardıcıl olub.

Bu baxımdan, tamamilə aydındır ki, imzalanmış Xartiya Ermənistan prizmasından ABŞ-ın yeni administrasiyası qarşısında İrəvanla bağlı məqbul olmayacaq hərəkətlər üçün müəyyən məhdudiyyətlər qoymağa cəhddir, Ermənistan prizmasından o de-fakto ABŞ-ın Cənubi Qafqazda yeganə strateji tərəfdaşıdır. Bu həm də Paşinyan rejiminin, ilk növbədə, Zaqafqaziyada Qərb maraqlarının dirijoruna çevrilməsi prosesidir. Bu maraqlar, ilk növbədə, Gürcüstanda baş verən hadisələrin timsalında, ABŞ və Avropa İttifaqının parlament seçkilərinə, suverenliyə və konstitusiyaya ən fəal şəkildə müdaxilə etməyə çalışdığı zaman aydın şəkildə gördüyümüz regionda sabitliyi pozmaqdan ibarətdir. Hansı ki, Ukraynaya uyğun bir rəngli inqilab variantı tətbiq edirdi.

Biz çox gözəl başa düşürük ki, bu vəziyyətdə təkcə Ermənistanın baş naziri Nikol Paşinyan özü və Ermənistan Xarici İşlər Nazirliyi işləməyib. Bu, həm də konkret qərarlar üçün lobbiçilik etmək üçün resurslar, siyasi və maliyyə baxımından kifayət qədər nüfuza malik olan ABŞ-dakı erməni diasporunun işinin nəticəsidir.

Son günlərdə gördüyümüz hər şey, mövcud dünya nizamına yenidən baxılması kontekstində Ermənistanı ABŞ, Fransa və Avropa İttifaqının regionda təsir dirijoru, bir növ Troya atı kimi diqqətdən yayındırmaq cəhdidir. Qərb üçün, həm də, Paşinyanın özü üçün bu, xüsusən də müxalifətin ona ünvanlanan mütəmadi tənqidləri fonunda daxili siyasi mövqelərinin güclənməsidir. Və Miatsumun millətçi ideologiyasını dəstəkləməsi nəticəsində darmadağın olmuş erməni cəmiyyətinin hissləri ilə oynamaq cəhdidir. Miatsum əvəzinə indi erməni siyasi elitasının Cənubi Qafqazda gələcək oyunlarının davamı kimi Ermənistanla ABŞ arasında strateji tərəfdaşlıq olacaq.

Bəli, Ermənistanla Azərbaycan arasında sülh müqaviləsinin niyə indiyədək imzalanmadığı tam aydındır: nə ABŞ, nə də Avropa İttifaqı bunda maraqlı deyil.

- Belə çıxır ki, Xartiya ABŞ-ın Ermənistanın siyasi maraqları üçün “zəmin” olması kimi imzalanıb? İndi də bəzi qüvvələr Trampı bu strateji tərəfdaşlıqdan istifadə etməyə sövq edəcək?

- Bəli. Biz, əlbəttə ki, hər şeyin necə nəticələnəcəyini bilmirik, lakin istənilən halda dövlətlərarası münasibətlərdə, bu halda ABŞ-la Ermənistan arasındakı münasibətlərdə müəyyən davamlılıq nəzərdə tutulur.

Bu Xartiyanın imzalanması Tramp üçün Cənubi Qafqazın prioritet olmayacağı bir şəraitdə yeni reallıq formalaşdırmaq cəhdidir. Amma bununla yanaşı, nəzərdə tutulur ki, imzalanmış dövlətlərarası sazişlər bu və ya digər dərəcədə Amerikanın yeni hakimiyyət orqanları tərəfindən həyata keçirilməlidir. Bu, həm də Vaşinqtonla İrəvan arasında hərbi əməkdaşlığa- Ermənistan hərbi kəşfiyyatının, Xarici Kəşfiyyat Xidmətinin amerikalı həmkarları, bu halda ABŞ Müdafiə Nazirliyinin və Mərkəzi Kəşfiyyat İdarəsinin kəşfiyyat orqanları ilə qarşılıqlı fəaliyyətinə də aiddir.

Ümumiyyətlə, Paşinyanın son addımları konkret seçimdir və Rusiya və Cənubi Qafqazın qalan ölkələri üçün tamamilə düşmən seçimdir. Burada başqa şərhlər ola bilməz. Üstəlik, Ermənistan cənub qonşusu İranı belə kənara “atdı”. Yeni konfiqurasiyada Tramp və İsrailin vəzifələri İrana siyasi, iqtisadi və ola bilsin ki, hərbi yolla mümkün qədər sərt zərbələr endirmək olacaq.

Ermənistan sərhədində İrana, Rusiyaya, Azərbaycana, Türkiyəyə qarşı casusluq edən elektron kəşfiyyat mərkəzləri yerləşdiriləcək. Xüsusilə Ermənistan İranın iqtisadi “boğulması” prosesində iştirak edəcək. Bu, İran rəhbərliyinin içməli olduğu acı dolu fincandır.

- Ermənistan hökuməti Aİ-yə üzvlük prosesinin başlanması ilə bağlı qanun layihəsini təsdiqləsə, nə baş verəcək? Bu necə inkişaf edəcək?

- Avropa İttifaqında heç kim müftəxorları sevmir. Ermənistanın Aİİ çərçivəsində ticari-iqtisadi əməkdaşlıqdan əldə etdiyi üstünlükləri Aİ-də heç kim ona təklif etməyəcək. Ermənistan indi getdikcə daha çox qarşısında çubuqda kökə sallanan və bununla da Qərbin istədiyi istiqamətə getməyə məcbur olan eşşəyə bənzəyəcək. Ola bilsin ki, nəticədə Ermənistan uçuruma yuvarlansın.

Belə olan halda Rusiya Ermənistanın maraqlarını düşünməməlidir, çünki İrəvan öz strateji seçimini edib. Və bu, Paşinyanın seçimi deyil. Bu, erməni elitasının və erməni xalqının seçimidir. Ən azı Ermənistan Respublikasının ərazisində yaşayan və səsvermə hüququna malik olan Ermənistan pasportuna malik vətəndaşların. Çünki Paşinyan erməni xalqının seçimidir.

Aydındır ki, Ermənistanın KTMT-yə üzv olması ABŞ-la imzalanmış strateji müttəfiqliklə heç cür uyğun gəlmir. Və faktiki olaraq deyə bilərik ki, Ermənistanın KTMT-yə üzvlüyünün davam etməsi artıq baş verməyəcək. İndiki siyasi və fürsətçi məqam məsələsi ondan ibarətdir ki, Paşinyan artıq de-fakto baş verənləri de-yure nə vaxt rəsmiləşdirəcək.

Suriyadakı vəziyyət açıq şəkildə nümayiş etdirdi ki, bir həftə ərzində sözün əsl mənasında bir rejim dağılır, onun yerində başqa bir rejim yaranır və ölkə ərazisi tamamilə fərqli oyunçuların və qüvvələrin nəzarətinə keçir.

Ona görə də gələcəkdə Ermənistanın Suriyalaşmasına ehtimal verirəm. Bunun hansı formada, necə baş verəcəyini indidən proqnozlaşdırmaq çətindir, lakin Paşinyanın eyni anda bir neçə stulda oturmaq cəhdinin Ermənistan Respublikası üçün buna fəlakətli geosiyasi nəticələrə çevriləcəyi tamamilə aydındır.

Cənubi Qafqazda oyun qaydalarını müəyyən edən Ermənistan deyil, başqaları bunu edəcək; onun rolu başqasının oyununda piyada olmaqdır.

Ermənistanın Aİ-yə daxil olmaq perspektivi yoxdur.

O ki qaldı Avropa İttifaqı ilə ciddi yaxınlaşmaqla Aİİ-yə üzvlükdən əldə etdiyi böyük iqtisadi bonusları itirəcək, bu, faktdır. Bununla bağlı dəfələrlə Ermənistana xəbərdarlıq edilib. Xəbərdarlığın, qorxutmağın mənası yoxdur, biz əməli nəticələr çıxarmalı və lazım gələrsə, İrəvana qarşı iqtisadi rıçaqlardan istifadə etməyə hazır olmalıyıq. Bunun həyata keçirilib-keçirilməyəcəyini gələcək hadisələr göstərəcək. Ermənistana münasibətdə Rusiya yalnız çılpaq praqmatizmdən və sağlam iqtisadi sinizmdən istifadə etməlidir. Çoxəsrlik erməni-rus dostluğundan bəhs edən mahnılar kifayət qədərdir. Ermənilər bu dostluq nəticəsində hərbi yardım və siyasi dəstək almaq üçün özünü Rusiyanın dostu kimi göstərən hiyləgər bir fürsətçi idi. Ermənistan tərəfdən bu, təqlid idi. Bax, müasir dünya belədir. Burada heç bir illüziya olmamalıdır. Bəziləri üçün bu, acı bir fincan ola bilər, lakin mütəxəssislər üçün bu, uzun illər əvvəl aydın idi. Əslində hər şey olduğu kimi olur.

- Sergey Lavrov bu yaxınlarda bəyan etdi ki, Qərb gələcəkdə Ermənistandan Rusiyaya qarşı sanksiyalar tətbiq etməyi tələb edə bilər...

- Ermənistanın bunu edib etməyəcəyi məni maraqlandırmır. Onunla hər şey aydındır. Heç bir təlaşa girməyə və ya bu barədə düşünməyə ehtiyac yoxdur. Ermənistan çoxdan bizim müttəfiqimiz deyil. O, regionda kollektiv Qərbin geosiyasi və hərbi müttəfiqidir, onun vəzifəsi yeni müharibəni alovlandırmaq və regionda sabitliyi pozmaq elementi yeritmək, eləcə də öz ərazisində Qərbin hərbi bazalarını yerləşdirməkdir ki, bu, açıq-aydın gələcəkdə yerinə yetiriləcək..

Bütün bunların fonunda Rusiya diplomatiyasının rəhbəri Sergey Lavrov Rusiya-Azərbaycan münasibətlərindən danışaraq, Putinlə Əliyev arasında etimad və açıq münasibətlərin olduğunu bildirib.

Müqayisə üçün: Rusiya ilə Ermənistanın münasibətlərində Rusiyadan daha çox Ermənistan fayda alır. Rusiya isə Azərbaycanla bərabərhüquqlu münasibətlərə malikdir. Azərbaycan, ilk növbədə, Ermənistan kimi kasıb ölkə deyil. Bu, sabit siyasi sistemi, effektiv iqtisadiyyatı, heç kim tərəfindən yıxılması mümükn olmayan güclü siyasi quruluşa malik, özünü təmin edən müstəqil dövlətdir. Bəli, Azərbaycan düzgün siyasət aparır, bu çoxvektorlu siyasət çərçivəsində Rusiya-Azərbaycan münasibətləri (mən hesab edirəm ki, müəyyən şəraitdən asılı olmayaraq) özlüyündə dəyərlidir.

Hesab edirəm ki, heç bir siyasi və ya digər vəziyyət sağlam praqmatizmə və onilliklər ərzində bütün sahələrdə, siyasi, iqtisadi, regionlararası əməkdaşlıq və mədəni dialoqda inkişaf etdirilmiş bütün yaxşı Rusiya-Azərbaycan təmaslarına, əlaqələrinə və qarşılıqlı fəaliyyətinə təsir etməməlidir. Heç bir şey qarşılıqlı əlaqəmizə mane olmamalıdır. Mən dərindən əminəm ki, ortaya çıxan hər hansı problemli məsələ bu və ya digər şəkildə öz həllini tapacaqdır. Eyni zamanda, biz Moskva ilə Bakının münasibətlərinə zərbə vurmaq istəyən daha çox insan görürük. Amma onlar uğur qazana bilməyəcəklər.

Tərcümə - Elçin Bayramlı

Yazı Azərbaycan Respublikasının Medianın İnkişafı Agentliyinin maliyyə dəstəyi ilə “Azərbaycan Respublikasının dünya birliyinə inteqrasiyası, region ölkələri və digər dövlətlərlə, beynəlxalq təşkilatlarla əməkdaşlığının inkişaf etdirilməsi” istiqaməti çərçivəsində hazırlanıb